Söyleşi: Yaz Güvendi
Leylekler yıl boyunca Türkiye’den iki defa geçiş yapıyor. İlkbahar geçişi şubat sonundan mayıs sonuna kadar devam ediyor. Yerli leyleklerin çoğu 15 - 20 Mart gibi Türkiye’deki yuvalarına varmış oluyor.
Daha kuzeye giden veya Türkiye’ye daha geç gelen, ancak üremeyen genç leylekler ülkenin üzerinden daha sonra geçiyor. Sonbahar göçleri ise ağustosun başında başlıyor ve eylülün ortasına kadar yoğun şekilde sürüyor. Geriye kalan birkaç küçük grup kuş, ekimin ortasına kadar geçmeye devam ediyor.
Kuş uzmanı Kerem Ali Boyla, leyleklerin iki yüz kilometrelik İstanbul geçişinin bu göç rotasındaki zorlu parkurlardan biri olduğunu söylüyor. Kuş uzmanı ekliyor:
“Maalesef İstanbul’daki kentleşme yüzünden leyleklerin beslenebilecekleri ve özellikle dinlenebilecekleri korunaklı alanlar azaldı.”
Boyla’ya leyleklerin göçü hakkında merak ettiklerimizi sorduk.
Leyleklerin Türkiye’deki göç rotasını tarif edebilir misiniz?
Onlarca leyleğin sırtına takılan uydu vericiler sayesinde yapılan araştırmalarda, leyleklerin göç rotalarının oldukça dar bir koridordan geçtiği tespit edildi. Buna göre leylekler, Marmara Denizi’ni, İstanbul veya Bursa üzerinden geçtikten sonra Eskişehir, Kütahya, Afyon ve Konya şehrinin üzerinden, Torosların eteklerine ulaşıyor.
Buradan Karaman’a ardından da güneye Mersin’e ilerliyor. Alternatif olarak Pozantı’dan Çukurova’ya ve sonra Antakya üzerinden Suriye’ye geçtiklerini gösteriyor. Antakya üzerinden uçan kuşların bir kısmı Amanos Dağları’nın güneyinde Akıncı Burnu’ndan geçiyor. Diğer kısmıysa Amanosların tam ortasındaki Belen Geçidi’nden, İskenderun üzerinden Afrika’ya gidiyor.
İstanbul, kuşkusuz leyleklerin göç rotasındaki en zorlu parkurlardan. Türkiye’de başka zorlandıkları bölge var mı? Neden zorlanıyorlar?
Kuşlar kıtalar arası göçlerinde coğrafi şekilleri kullanır. Denizi geçmeleri, altmış beş kilometrelik bir deniz-su kitlesi üzerinden uçmaları demektir. Su üzerinde termal hava akımları oluşmaz. Leyleklerin kanatları termal hava akımlarında uçmaya daha uygun olduğu için bu geçişte çok tereddüt ederler. Lodos gibi rüzgârı kafadan alabilecekleri koşullar oluştuğu zaman Marmara Ereğlisi veya Şarköy kıyılarından Kapıdağ Yarımadası’na geçmeye cesaret ederler.
Tüm bu düşünme ve karar verme grup içinde olur, ve bazen bunun için iki üç saat zaman kaybederler. Bu süre zarfında rüzgârla denize sürüklendikleri olur. Denize sürüklenen leylekler kendilerini güvende hissetmek için karaya geri uçar ve kanat çırparak enerji harcamak zorunda kalır.
İstanbul leylekler için tehlikeli bir geçiştir. Her tarafı beton olan bu şehirde dinlenebilecekleri güvenli sulak alan ve tarlalar sınırlıdır. Onun için birçoğu akşam olduğunda İstanbul’un doğu ucuna ulaşamayacağını hissederek yarı yoldan geri dönmek zorunda kalır. Leylekler için İstanbul ve Marmara Denizi geçişi yüksek ölüm oranı getirir. Ciddi bir vakit ve enerji kaybıdır.
Söyleşinin devamı için buradan.
